Vroegere orgels in de Peerse kerk

Een eerste orgel vóór 1604

In het begin van de 17de eeuw, toen er in de parochiekerken van de Limburgse Kempen enkel in de grotere en rijkere parochies een orgel beschikbaar was, stond er in Peer al een eerste orgel.

In de ‘Historische nota’ van ‘Spectrum’ schrijft musicoloog-orgelontwerper Michel Lemmens: “De oudste vermelding van een orgel in de Sint-Trudokerk te Peer die tot nu toe werd teruggevonden, dateert uit 1604. In de kerkrekeningen van dat jaar kan men lezen: “gegeve voor naegele aen dy orgele”.

De eerste decennia van de 17de eeuw worden gekenmerkt door verschillende rampen voor de stad en voor het kerkgebouw, zo schrijft professor P. Lauwers. In 1606 is tijdens een storm op paasmaandag de hoge torenspits neergestort op het kerkgebouw. Dit veroorzaakte zware schade aan het kerkgewelf, maar we weten niet of het orgel hieronder geleden heeft.

Waarschijnlijk is dit orgel in 1654 verloren gegaan of zwaar beschadigd toen het schip van de kerk door de Lorreinse troepen gebrandschat werd. Een groot deel van de kerk was afgebrand en vernield. Alleen de toren, een gedeelte van het gewelf vóór het priesterkoor en de beide zijbeuken samen met de kolommen bleven overeind. De kerkelijke diensten moesten jarenlang gehouden worden in de kerk van het Agnetenklooster.

Na de voorlopige herstellingswerken heeft het kerkbestuur zich jarenlang ingezet voor de algehele restauratie en herinrichting. Er waren zelfs grotere aanpassingswerken. Zo verhoogde pastoor Gaspard Van Lier (+1666) het gewelf van het priesterkoor -door de Lorreinen afgebrand- tot zijn huidige hoogte.

 

Een tweede orgel

In 1697 brachten twee afgevaardigden van het kerkbestuur een bezoek aan Arendonk “om de orgele te teste”. Tegen het einde van de 17de eeuw kon het kerkbestuur beginnen te denken aan een nieuw orgel. Maar twee fatale gebeurtenissen lijken die plannen in de weg te hebben gestaan.

Op 12 mei 1700 woedde er in Peer een felle brand. “Er brandden 26 huizen af op de Markt. Men stelde alles in het werk om de nieuwe gebouwen van het klooster te redden en hierin gelukte men met veel werk. Maar de oude keuken, de schuur, paard-, koe- en schaapsstal, alsook de kamer der provisoresse wierden in asschen gelegd. Niets van den inboedel werd gered…”

Ook omwille van oorlogsomstandigheden moesten de plannen om een orgel te kopen voorlopig opgeborgen worden. “In 1701 kampeerde een Frans leger onder aanvoering van de Hertog van Bourgondië in de buurt van Peer. Dit leger maakte van de stad Peer een strategisch punt, onder meer door nieuwe versterkingen aan de bestaande toe te voegen. Intussen daagden ook de tegenstrevers op, Engelsen en Hollanders. De vijanden stelden zich tegenover elkaar op om een veldslag in de regel te beginnen.

Plots trokken de Fransen af. De geallieerden marcheerden Peer binnen en vernielden de nieuwe versterkingen. Zij ontzagen zelfs de stadsmuren niet, die ze bijna volledig afbraken. Dit verlies werd nooit meer hersteld. Begrijpelijk dat men in zulke omstandigheden geen geld had om een orgel te kopen…”

Na de rampjaren 1700 en 1701 komen er in onze regio rustiger jaren. Het kerkbestuur kon het tweede orgel, méér dan 50 jaar na de vernieling van het eerste, eindelijk aankopen. Maar we weten niet waar en wanneer, en ook de kostprijs kennen we niet. Er zijn inderdaad geen documenten over de aankoop van dit orgel.

Kunsthistoricus Tony Waegeman schrijft: “Vanaf 1710 wordt de aankoop van een orgel bevestigd door de aflossingen van hiervoor aangegane leningen, in 1717 door het aanbrengen van een nieuwe kandelaar (op het orgel). Het orgel was voorzien van katoenen gordijnen en bekroonde een oksaal.

Vanaf 1721 staat in de kerkrekeningen het salaris van de organist genoteerd. Maar ook de Stad droeg, zeker vanaf 1738, bij tot de jaarlijkse vergoedingen voor het bespelen, onderhouden en  “lichten van die blaesbalcken”.

In 1738 herstelde Sebastiaan van Lier een “leere op de organe” en in 1779 en 1802 werden herstellingen uitgevoerd door Jan Beerens uit Weert.

Organisten uit die tijd waren onder meer: vanaf 1733 een zekere Coninx, vanaf 1765 Francis Aelders, tevens burgemeester van Peer.

 

er voor het vervolg